Sprawl painting (in Athens)

sprawl

1. To spread out, extend, or be distributed in a straggling or irregular manner, as vines, buildings, handwriting, etc.

2. The act or an instance of sprawling; a sprawling posture.

Part one: Nomadic Chaos

It has already been several years since urban planning appears unable to interfere both into the existing sructure or into the dynamics of society. A new metropolitan phenomenon, at the agglomerations of the periphery from the 1960ies onwards, has given rise to novel interpretations of the contemporary city. In this case the city becomes an uncontrollable dynamic situation, where units are devoured by the whole. Architects, planners and governments become irrelevant: The city appears as a living organism which evolves independently. In the case of Athens, this assessment is confirmed by the architect Giorgio Grassi who writes that it is a striking example of an uncontrollable city, a series of problems where no tangible results can be accomplished by the design of any building^[1], or, according to Deleuze and De Marco, a monster, which posesses powers with no beginning or an end, which neither becomes gigantic or fades away, but remains in a constant state of mutation.

The impact of globalization becomes most intense in the periphery, and Athens could not make an exception^[2] . Robert D, Kaplan begins his book The Coming Anarchy with the statement that from the tropical forests of the Congo to the high-rises in Shanghai and from the old town of Belgrade to California's Silicon Valley, the world is changing. The conclusion drawn from the study of such distant cases is that the forces of change modernise the most disparate corners of the earth and lead traditional ways of life adrift. The planet becomes an immense, continuous urban sprawl of incessant habitation, either at american-style suburban homes or in shanty towns.

Part Two: Nomadic Painting

Eleanna Martinou's painting consists of a dense stratigraphy which is created by the juxtaposition of geometric, gestural, representative, narrative, verbal and abstract elements. Those Layers (here comes another architectural term) compose a compact whole where it becomes (very) difficult to discern singular ingredients. The artist herself reveals her influences in the Situationists, psychogeographic maps, Constant Nieuwenhuis New Babylon utopian project and, furthermore, into Fritz Lang's archetypal dystopic film Metropolis and Italo Calvino's book The Invisible Cities. The untrained, uninitiated spectator would probably mumble something about The Matrix upon viewing those works; I would add how eloquently the present state of habitation in our age is represented, this immense urban sprawl, the chaotic construction, the mandatory nomadism and the elective drift. The bottom line though is that Martinou's painting constitutes a lesson in the History of Art; here unfolds a vast painting tradition which does not even remain confined within painting's strict boundaries: From Jackson Pollock's continuous drips on a large surface to Adolf Wolfli's delirious drawings in confinement; from the information-saturated pseudo-comics of the Situationists to Jean Tinguely's complex mechanical sculptures (yes, because Martinou's 3-D painting is also 2-D sculpture); from the 1970ies american underground to the (crypto-situationist) linear drafts by Lebbeus Woods or the early projects of Daniel Libeskind before he became mainstream...

Moreover, in my view, Eleanna Martinou's painting assumes a clear position when most of the artists in her generation avoid an explicit opinion by all means. Those are the questions: Can an artist elaborate a personal, compact universe, a Temporary Autonomous Zone (TAZ), a libertarian bastion, an independent republic in the heart of Athens (in our case)? Can art, instead of a bewildered pursuit of the current and the fashionable, constitute a thesis upon things? I earnestly believe those are the basics. In this case, we do get a substantial answer.

Thanassis Moutsopoulos

^[1]           G. Grassi in Program Heracles, ten designs for the greek city, M. Cassia (ed.), D. Carydis (ed.), Athens, 1997, pp. 223. Also in: G.Grassi, Writings on Architecture, C. Patestos (transl), Kastaniotis, Athens, 1998, pp. 11.

^[2]           Regardless of whether Athens belongs to the periphery or not.

Ένα ζωγραφικό sprawl (στην Αθήνα)

sprawl (city: extended) (αυθαίρετη) εξάπλωση ουσ.θηλ.

Πρώτο Μέρος: Νομαδικό Χάος

Εδώ και αρκετά χρόνια η πολεοδομία μοιάζει ανίκανη να αλλάξει τόσο αυτή την προϋπάρχουσα δομή όσο και τη δυναμική της κοινωνίας. Ένα νέο φαινόμενο, οι μητροπόλεις της περιφέρειας, όπως αναπτύχθηκαν  ιδιαίτερα από τη δεκαετία του '60 και μετά, έδωσαν μια νέα ερμηνεία της σύγχρονης πόλης. Εδώ η πόλη είναι πολύ περισσότερο μια ανεξέλεγκτη δυναμική κατάσταση, όπου οι μονάδες απορροφούνται από το σύνολο.  Οι αρχιτέκτονες, οι πολεοδόμοι και το κράτος φαίνονται ανήμποροι να αλλάξουν το παραμικρό. Η πόλη εμφανίζεται πλέον ως ένας ζωντανός οργανισμός ο οποίος αναπτύσσεται ερήμην τόσο των αρχιτεκτόνων όσο και του κράτους. Την άποψη αυτή επιβεβαιώνει, για την Αθήνα, ο αρχιτέκτονας Giorgio Grassi γράφοντας ότι αποτελεί  ένα εντυπωσιακό παράδειγμα ανεξέλεγκτης πόλης, με μια σειρά προβλήματα, στην οποία είναι αδύνατον να έχεις το παραμικρό αποτέλεσμα μέσα από τον σχεδιασμό ενός κτιρίου^[1], όπως γράφουν οι Deleuze και De Marco, ένα τέρας, που διαθέτει δυνάμεις χωρίς τέλος και αρχή, που δεν γιγαντώνεται ούτε φθείρεται, αλλά μεταμορφώνεται διαρκώς.

Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης μοιάζει να έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στις μητροπόλεις της περιφέρειας και η Αθήνα δεν είναι εξαίρεση.^[2] O Robert D. Caplan ξεκινάει το βιβλίο τουΗ επερχόμενη αναρχία με τη διαπίστωση ότι από τα τροπικά δάση του Κονγκό μέχρι τους ουρανοξύστες της Σαγκάης κι από την παλιά πόλη του Βελιγραδίου μέχρι τις εγκαταστάσεις των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας στη Σίλικον Βάλεϊ της Καλιφόρνιας, ο κόσμος αλλάζει. Το συμπέρασμα που συνάγεται από τη μελέτη αυτών των τόσο διαφορετικών περιπτώσεων είναι ότι οι δυνάμεις της αλλαγής εκσυγχρονίζουν ακόμη και τις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη, παρασύροντας στο πέρασμά τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής. Ο πλανήτης μετατρέπεται σε ένα τεράστιο, συνεχές αστικό Sprawl με ασταμάτητη κατοίκηση, άλλοτε με προαστιακά σπίτια αμερικανικού τύπου και άλλοτε με παραγκουπόλεις...

Δεύτερο Μέρος: Νομαδική Ζωγραφική

Η ζωγραφική της Ελεάννας Μαρτίνου αποτελείται από μια πυκνή στρωματογραφία που δημιουργείται με αλληλεναπόθεση γεωμετρικών, χειρονομιακών, παραστατικών, αφηγηματικών, λεκτικών και αφηρημένων στοιχείων, Αυτά τα Layers (άλλος ένας αρχιτεκτονικός όρος) προκαλούν ένα συμπαγές σύνολο όπου γίνεται (πολύ) δύσκολο να ξεχωρίσεις τα μεμονωμένα συστατικά. Η ίδια σπεύδει να αποκαλύψει τις αναφορές της, στους Καταστασιακούς, τους Ψυχογεωγραφικούς χάρτες, το ουτοπικό project της New Babylon τουConstant Nieuwenhuis και, ακόμη, την αρχετυπική δυστοπική ταινία Metropolis του Fritz Lang, το βιβλίο Αόρατες Πόλεις του Italo Calvino όμως ο αμύητος, απαίδευτος θεατής θα ψελλίσει κάτι περί Matrix μόλις δει αυτά τα έργα. Εγώ θα πρόσθετα το πόσο γλαφυρά απεικονίζεται αυτή η τρέχουσα κατάσταση της κατοίκησης στην εποχή μας, αυτή του απέραντου αστικού sprawl, του χάους της δόμησης, του εξ ανάγκης νομαδισμού και της εξ επιλογής άσκοπης περιπλάνησης. Τελικά όμως, αυτό που, μάλλον, έχει τη μεγαλύτερη σημασία στη δουλειά της είναι ότι η ζωγραφική της Μαρτίνου αποτελεί ένα μάθημα Ιστορίας της Τέχνης. Εδώ απλώνεται μια τεράστια ζωγραφική παράδοση που πάει σχεδόν παντού (και όχι μόνον στη ζωγραφική): από τα συνεχή σταξίματα στη μεγάλη επιφάνεια του Jackson Pollock στα horror vacuiπαραληρηματικά σχέδια του εγκλείστου Adolf Wolfli. Από τα γεμάτα πληροφορία ψευδο-κόμικς των Καταστασιακών στην πολυπλοκότητα της μηχανικής γλυπτικής του Jean Tinguely  (ναι, γιατί η 3-D ζωγραφική της Μαρτίνου είναι και, παράλληλα, 2-D γλυπτική). Από το αμερικανικόunderground του ’70 στα (κρυπτο-σιτουασιονιστικά) γραμμικά σχέδια του Lebbeus Woods ή τα πρώιμα έργα του Daniel Liebeskind πριν αυτός γίνει mainstream…

Επιπλέον η ζωγραφική της Ελεάννας Μαρτίνου παίρνει, κατά τη γνώμη μου, θέση όταν οι περισσότεροι συνομήλικοί της εικαστικοί καλλιτέχνες αποφεύγουν να το κάνουν όπως ο Διάβολος το λιβάνι. Τα ερωτήματα είναι αυτά: Μπορεί ένας καλλιτέχνης να φτιάξει έναν δικό του, πυκνό, κόσμο, μια Προσωρινή Αυτόνομη Ζώνη (T.A.Z.), ένα ορμητήριο του γιατρού Τσιρώνη, μια αυτόνομη δημοκρατία στην καρδιά της Αθήνας (στην περίπτωσή μας); Μπορεί η τέχνη να μην είναι πάντα ένα αμήχανο κυνήγι του επικαιρικού και του μοδάτου αλλά μια Θέσηγια τα πράγματα; Νομίζω, ειλικρινά, ότι αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα. Ε λοιπόν, εδώ έχουμε μια απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα....

Θανάσης Μουτσόπουλος

^[1] G. Grassi στο Πρόγραμμα Ηρακλής, δέκα σχέδια για  την ελληνική πόλη, επιμ. M. Cassia, Δ. Καρύδης, Αθήνα, 1997, σ. 223. Επίσης στο: G. Grassi, Κείμενα για την Αρχιτεκτονική, μτφρ. Κ. Πατέστος, Αθήνα, Καστανιώτης, 1998, σ. 11.

^[2] Ανεξάρτητα από το αν πράγματι ανήκει στην περιφέρεια ή όχι.